حوسێن بەخشی
ئەم بابەتەی ژێرەوە نوسراوەی بەرێز کاک “حوسێن بەخشی” یە کە لە ساڵی ١٩٩٩ نوسراوە و بۆ جارێکیش لە گۆڤاری ( هاوار) کە لە ئاڵمان دەردەچوو بە چاپ گەیشت .
لە رێوڕەسمی چلەی ماتەمینی مامۆستا “ماملێ” لە “ستۆکهۆڵم” پێتەختی “سۆئێد”، خاتوو پێشمەرگەی هونەرمەند “مەرزییە فەریقی” بۆ یەکەم جار خوێندێوە . ئەگەر کۆچی نابەوەختی هونەرمەند مەرزییە نەبوایە ،وا بڕیاریان دابوو کە هاورێ لەگەڵ مامۆستا ناسر ڕەزازی بیکەن بە گۆرانی ، ئێمەش بە پێویستمان زانی تا ئەم کارە جوانەی کاک “حوسێن بەخشی” پێشکەش بکەین بە گشت ئێوە ئۆگرانی هونەر بە گشتی و عاشقانی “ماملێ” بە تایبەتی.
به بۆنه‌ی کۆچی دوایی هونه‌رمه‌ندی پایه به‌رز مامۆستا “محه‌مه‌دی ماملێ”
گا ده‌گریێم،گا ده‌سووتێم،غه‌رقی ئاو و ئاورم ئاخ له به‌ر به‌ختی سیا،نازانم ئه‌ز بۆچ نامرم
هه‌ر که ده‌تبینم،ده‌ڵێی،تۆ شه‌م،منیش په‌روانه‌تم تا سه‌راپا،نه‌بمه کۆی زووخاڵ،قه‌ت ئارام ناگرم
(وه‌فایی)
موکریان،مه‌ڵبه‌ندی شێعرو ئه‌ده‌ب و گۆرانی،مه‌کۆی ئه‌وین و دڵداری،بیرخه‌ره‌وه‌ی ڕێبه‌ندان وجێژوانگه‌ی هه‌واری خاڵی،دیسان ته‌می ماته‌مینی به سه‌ر رووخساری دا،باری.
رۆژی 3ی رێبه‌ندانی 1377ی هه‌تاوی(23.1.1999)ی زایینی،له کاتێکدا که کوردستان یادی دووی رێبه‌ندانی به سه‌رده‌کرده‌وه،دڵی یادگارێکی خۆشه‌ویستی ئه‌و کۆماره له مه‌هاباد
،مامۆستا محه‌مه‌دی ماملێ له لێدان که‌وت و ماڵئاوایی له کوردستان وئه‌ویندارانی رێگه‌ی عیشق و ئازادی کرد.
ماملێ، بۆ خه‌ڵکی کورد به گشتی و بۆ هونه‌رمه‌ند و هونه‌ردۆستان به تایبه‌تی،ناو و ده‌نگێکی ئاشنایه.که‌سایه‌تی هونه‌ری،کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی ناوبراو،خۆشه‌ویستییه‌کی تایبه‌تی له ناو دڵی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به تایبه‌ت له ناوچه‌ی مه‌هاباد و موکریان پێکهێناوه.
رۆژگاری ژیانی ماملێ وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکی خاوه‌ن زه وق وهه‌ست و بیر،تێکه‌ڵاو و ئاوێته‌ی ژیانی پڕله چه‌رمه‌سه‌ری و هه‌وراز و نشێو و خۆشی و ناخۆشی نه‌ته‌وه‌یه‌که، که ئێستاش باری زوڵم و زۆری نه‌ته‌وایه‌تی له ئاخر ساڵی سه‌ده‌ی بیسته‌م،به کۆڵدا ده‌کێشێ.
ماملێ،له ساڵی 1304ی هه‌تاوی له شاری مه‌هاباد له ناو خێزانێکی کوردپه‌روه‌ر و هونه‌رمه‌ند له دایک بووه. باوکی (سه‌‌‌عیدی ماملێ)، ده‌نگ خۆشی به ناوبانگی موکریان بووه.
ژیانی منداڵی تا پله‌ی شه‌شی سه‌ره‌تایی به خوێندن تێپه‌رکردووه.زۆقی گۆرانی گوتنی له بنه‌ماڵه‌وه بۆ به میرات گه‌یشتووه و بزوێنه‌ری هه‌ستی،شێعری شاعیرانی به ناوبانگی موکریان،”وه‌فایی”،”هه‌ژار”،”هێمن”،”نانه‌وازاده‌گان”،”حه‌قیقی”،”سه‌یدکامیل” و ….. و هه‌روه‌ها شێوه‌ی ژیانی کورده‌واری و دیمه‌نی جوان و رازاوه‌ی کوردستان بووه. بیر و هه‌ست و دڵی ناسکی ئاوێته‌ی خۆشه‌ویستی نیشتمان بووه. به بینینی گوڵی سوور گه‌شاوه‌ته‌وه و هه‌وای چڕینی گۆرانی کردوه. ئێوارانی زه‌ماوه‌ندی مه‌هابادیان
به به‌شداربوونی ماملێ دیمه‌نێکی تایبه‌تی و فه‌زایه‌کی شاعیرانه و عارفانه‌ی به خۆوه ده‌بینی.
تار و که‌مانچه و زه‌رب(ته‌پڵ) رۆلێکی سه‌ره‌کی له ئاهه‌نگه‌کانی ماملێ دا ده‌گێرن.ئه‌و که‌سانه‌ی له‌و بوارانه‌دا، هونه‌ری خۆیان تێکه‌ڵ به ده‌نگی خۆشی ماملێ کردوه،جێگه‌ی قه‌در و رێز لێنانن.هه‌رچه‌ند به داخه‌وه شاره‌زاییکی ئه‌وتۆ له چۆنێتی ژیان و مان و نه‌مانی به‌شێک له‌و هونه‌رمه‌نده خۆشه‌ویستانه له به‌رده‌ست دا نییه،ئاماژه‌یه‌ک به ناوه‌کانیان ده‌که‌م.
کاک “عه‌زیزی تارژه‌ن” خه‌ڵکی ساینقه‌ڵا،”عه‌سکه‌ر”،”داوود”،”بیوک” مه‌را‌غه‌یی،”محه‌مه‌دخانی تارژه‌ن”،”ئیسلام”که‌مانچه ژه‌ن،”موسه‌یبی شاداب”له ناوچه‌ی ورمێ. “حوسێنی ره‌هبه‌ر”،”فارووقی مه‌تین”،”ئازاد قه‌ره‌دا‌غی”،”جه‌عفه‌ری ئه‌مینی” و … له ناوچه‌ی موکریان.
به‌سه‌رهاتی هونه‌ری و سیاسی ژیانی ماملێ،له ماوه‌ی زیاتر له 73 ساڵ ته‌مه‌نیدا،پێویستی به لێکۆڵینه‌وه هه‌یه.چوون ناوبراو،جگه له‌وه‌ی که هونه‌رمه‌ندێکی ده‌نگ خۆش بووه، وه‌ک که‌سایه‌تێکی سیاسیش پێوه‌ندێکی نه‌پساوه‌ی به خه‌باتگێرانی نه‌ته‌وه‌که‌یه‌وه بووه.هه‌ر بۆیه‌ش ماوه‌ی ژیانی پڕ له شانازی به سه‌ربه‌رزی وسه‌ربڵیندی تێپه‌ڕ کرد و نه‌چووه ژێر داواکاری رژیمه داگیرکه‌ره‌کانی کوردستان. “ماملێ”ش ، وه‌ک “سه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ری کوردستانی”،”حه‌سه‌ن زیره‌ک”،”عه‌لی مه‌ردان”،”تاهیر تۆفیق” و “خاله‌قی” له مووسیقی دا،خاوه‌ن سه‌بکی تایبه‌ت به خۆیه. ناوبراو زیاتر له 700 گۆرانی تۆمارکراوی هه‌یه.چه‌ند ئاهه‌نگێکیشی له سه‌روبه‌ندی نه‌خۆشێکه‌ی دا تۆمار کردووه که تا ئێستا بڵاو نه‌کراونه‌وه.
هۆی دووچاربوونی به نه‌خۆشی “فه‌رامۆشی” له ساله‌کانی 1367ی هه‌تاوی به‌م لاوه جگه له ده‌رد و مه‌ینه‌تی که‌ڵه‌که‌بووی ساڵانی ژێرده‌ستی،بێ سه‌ر و شوێن کردنی جگه‌رگۆشه‌که‌ی واته “نه‌جاتی 16 ساڵه”وێرای چه‌ند لاویتری مه‌هابادی، له لایه‌ن جه‌لادانی کۆماری ئیسلامی بوو،که هه‌تا ئێستاش بنه ماڵه‌کانیان له چاوه‌روانی ئه‌و عه‌زیزانه دا هێشتۆته‌وه.
له‌و فه‌تره‌یه‌دا،ماملێ په‌نا بۆ گۆشه‌ی خانه‌قا ده‌با وخۆی به “ته‌سه‌وف” و “عیرفان” سه‌رگه‌رم ده‌کا.ده‌س نیشانکردنی شێعری گۆرانییه‌کانی له‌و سه‌رده‌مه‌دا،وه‌زعی روو‌‌حی” ماملێ” مان بۆ ده‌رده‌خا:
وه‌ره ئه‌ی بولبولی شه‌یدا له غه‌می گوڵ،مه‌که زاری
ده‌بێ عاشق له تۆ فێر بن هه‌موو ده‌رسی وه‌فاداری
دڵی من مات و غه‌مباره که گوڵی من له گوڵزاره
چریکه‌ی بولبوله ئه‌ی دڵ که ده‌چێ بۆ ته‌وافی گوڵ
وه‌ره توخوا گوڵی سوورم ده‌مێکه من له تۆ دوورم
له چه‌مه‌ندا،مه‌که زاری وه‌کوو من،دڵ برینداری
“نانه‌وازاده‌گان”
رۆژی 4ی رێبه‌ندانی 1377(24.01.1999) کاتژمێر 11ی پێشنیوه‌رۆ،به به‌شداری هه‌زاران که‌س، له رێوره‌سمێکی تایبه‌تیدا،ته‌رمی “ماملێ” ی خۆشه‌ویست له سه‌ر شانان،به درووشمی”هه‌تا کوردێک بمێنێ،رێگای قازی ده‌مێنێ”به‌ره‌و قه‌بران بردرا و له په‌نا یارانی “هه‌ژار”و”هێمن” به خاکی پیرۆزی نیشتمانیان ئه‌سپارد.
هه‌موو خه‌ڵک،له پیروجوانی ئه‌و شاره ده‌یانزانی که “ماملێ”،یادگارێکی کۆماره
بۆیه ، تێکرا ، به دڵ و به گیان کاتێک ته‌رمی خۆشه‌ویستیان ناوه‌ته شان
هاوار ده‌که‌ن ، ده‌گوڕێنن هه‌ر بژی ، کورد و کوردستان
بۆ “ماملێ”ی خۆشه‌ویست
کاتژمێر سێی پاشنیوه‌رۆ سێهه‌م رۆژی رێبه‌ندانه
شایی و شین تێکه‌ڵ به یه‌ک بووه هاتووچۆیه،هورووژانه
له هه‌ر کووچه و کۆڵانێک دا کۆری ماته‌م و گریانه
دیسان،مه‌هاباده ده‌گری کوردستانیش بۆی به ژانه
تاقه گوڵی ناو گوڵزارمان بولبولی خۆشخوانی ماڵمان
هانده‌ری هه‌ستی بێدارمان هه‌وێنی عیشق و دڵدارمان
بیرخه‌ره‌وه‌ی رۆژی شادمان به دوای شکانی کۆمارمان
له شایی،هه‌ڵپه‌رکێ،له شین ماملێ ده‌بوو به میوانمان
قازی،هێمن،هه‌ژاره‌که‌ی موکریانمان له ئامێزی بگرن وا هات، بولبوله‌که‌ی کوردستانمان
ئێوه،کوردوکوردستانتان،به مه سپارد ئێمه‌ش،به ئێوه‌ی ده‌سپیرین،بولبولی جوانی گوڵزارمان
ح.به‌خشی 24.01.1999 ئاڵمان
